مروری انتقادی بر مدل‌های بلوغ دیجیتال در سازمان‌ها
کلمات کلیدی:
بلوغ دیجیتال, تحول دیجیتال, رهبری تحول‌گرا, فرهنگ سازمانی, زیرساخت فناورانه, تحلیل مضمون, نوآوری سازمانیچکیده
هدف: هدف این پژوهش شناسایی، مقایسه و تحلیل انتقادی مدل‌های مختلف بلوغ دیجیتال در سازمان‌ها و بررسی اشتراکات، افتراق‌ها و شکاف‌های مفهومی موجود میان آن‌ها است تا چارچوبی تلفیقی برای فهم بهتر ابعاد و پیامدهای بلوغ دیجیتال ارائه شود.
مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع کیفی و در قالب مرور انتقادی انجام شد. داده‌ها از طریق مرور نظام‌مند ادبیات علمی و انتخاب ۱۲ مقاله مرتبط از پایگاه‌های Scopus، Web of Science، Springer و ScienceDirect گردآوری گردید. تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل مضمون و نرم‌افزار NVivo نسخه ۱۴ صورت گرفت. مضامین اصلی پس از کدگذاری باز، محوری و انتخابی استخراج شدند و اعتبار تحلیل از طریق مقایسه مستمر مضامین و دستیابی به اشباع نظری تضمین گردید.
یافته‌ها: نتایج تحلیل کیفی نشان داد که مدل‌های بلوغ دیجیتال در عین تنوع رویکرد، از سه محور مفهومی مشترک تشکیل می‌شوند: زیرساخت و قابلیت‌های فناورانه، رهبری و فرهنگ دیجیتال، و پیامدهای عملکردی و استراتژیک. یافته‌ها تأکید کردند که بلوغ دیجیتال فرایندی چندبعدی و پویا است که در آن ترکیب میان فناوری، فرهنگ سازمانی و راهبرد کلان، تعیین‌کننده میزان موفقیت در تحول دیجیتال است. همچنین، مدل‌های جدیدتر بر ابعاد اخلاقی، پایداری و نوآوری در مدل‌های کسب‌وکار تأکید بیشتری دارند.
نتیجه‌گیری: بلوغ دیجیتال صرفاً به‌معنای استفاده از فناوری‌های نوین نیست، بلکه بازتابی از بلوغ فرهنگی، رهبری تحول‌گرا و یادگیری سازمانی است. دستیابی به بلوغ دیجیتال پایدار نیازمند تلفیق هوشمندانه زیرساخت‌های فناورانه با ظرفیت‌های انسانی و فرهنگی سازمان است. نتایج این مطالعه می‌تواند مبنایی برای طراحی چارچوب‌های جامع‌تر ارزیابی و راهبردهای عملی در مسیر تحول دیجیتال باشد.
دانلودها
مراجع
Chanias, S., & Hess, T. (2016). Understanding digital transformation strategy formation: Insights from Europe’s automotive industry. Twenty-Fourth European Conference on Information Systems (ECIS), Istanbul, Turkey.
Deloitte. (2018). Digital Maturity Model (DMM): Achieving digital maturity to drive growth. Deloitte Insights.
Fischer, M., Imgrund, F., Janiesch, C., & Winkelmann, A. (2020). Strategy archetypes for digital transformation: Defining meta objectives using business process management. Information & Management, 57(5), 103262.
Gill, M., & VanBoskirk, S. (2016). The Digital Maturity Model 4.0. Forrester Research.
Hess, T., Matt, C., Benlian, A., & Wiesböck, F. (2016). Options for formulating a digital transformation strategy. MIS Quarterly Executive, 15(2), 123–139.
Jonathan, D., & Kuika Watat, J. (2020). Digital transformation in developing countries: A systematic review. Information Systems Frontiers, 22(6), 1429–1450.
Kane, G. C., Palmer, D., Phillips, A. N., Kiron, D., & Buckley, N. (2015). Strategy, not technology, drives digital transformation. MIT Sloan Management Review.
Kane, G. C., Phillips, A. N., Copulsky, J. R., & Andrus, G. R. (2019). The technology fallacy: How people are the real key to digital transformation. MIT Press.
Paulk, M. C., Curtis, B., Chrissis, M. B., & Weber, C. V. (1993). Capability maturity model for software. Software Engineering Institute, Carnegie Mellon University.
Rogers, D. L. (2016). The digital transformation playbook: Rethink your business for the digital age. Columbia University Press.
Rossmann, A. (2020). Digital maturity: Conceptualization and measurement model. International Journal of Innovation Management, 24(8), 2050070.
Susanti, D., Suryadi, K., Sari, D. P., & Sumarna, D. (2023). Digital maturity model for government: A comprehensive framework. Government Information Quarterly, 40(1), 101717.
Verhoef, P. C., Broekhuizen, T., Bart, Y., Bhattacharya, A., Dong, J. Q., Fabian, N., & Haenlein, M. (2021). Digital transformation: A multidisciplinary reflection and research agenda. Journal of Business Research, 122, 889–901.
